Başak Nur GÖKÇAM
Sanayi devrimiyle birlikte insan faaliyetleri ve fosil yakıt kullanımındaki artış, gezegenimizin hızla ısınmasına neden oldu. Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli’nin 2023 İklim Değişikliği Raporu’na göre 1850-1900 yıllarına kıyasla 2011-2020 yılları arasında küresel sıcaklık 1.1 derece arttı. Bu ısınma sonucu yaşanan iklim değişikliği etkileri ve küresel ısınma sonucu 1-2 derecelik sıcaklık artışları ise gezegenin geleceği için büyük bir tehdit oluşturuyor.
Isınmanın ilerlemesini bir nebze olsun yavaşlatmak ve sabit tutmak ise gelecek nesiller açısından büyük önem taşıyor. Bu kapsamda da 2015 yılında düzenlenen Paris İklim Anlaşması’nda küresel ısınmayı 2 derecenin altında tutmak, hatta ada ülkelerinin sular altında kalmaması için 1.5°C derece ile sınırlamak kararlaştırıldı.
Türkiye’nin de aralarında yer aldığı imzacı ülkeler, küresel ısınmaya karşı emisyonlarını azaltma taahhütlerinde bulunulsa da mevcut durum gösteriyor ki gezegendeki ısınmayı durdurmak için kat edilen bir yol yok. Hatta durum beklenenden de kötüye gidiyor.
Birden fazla iklim modeli ile çalışıldı
Yürütülen yeni bir araştırmaya göre yapay zekâ, dünyanın büyük bir bölümünde sıcaklıkların daha önce tahmin edilenden çok daha hızlı bir şekilde 3°C’ye yükseleceğini öngördü. Environmental Research Letters dergisinde yayımlanan, Colorado Eyalet Üniversitesi profesörü Elizabeth Barnes, Stanford Üniversitesi profesörü Noah Diffenbaugh ve ETH-Zürih profesörü Sonia Seneviratne tarafından yürütülen araştırmada araştırma, üç önde gelen iklim bilimci tarafından yapıldı.
Önceki tahminleri iyileştirmek ve daha doğru bölgesel tahminler sunmak için birden fazla iklim modeli ve gözlemden gelen bilgileri birleştiren son teknoloji bir yapay zekâ transfer öğrenme yaklaşımı kullanıldı.
10 küresel iklim modelinden elde edilen bilgileri birleştirerek, yapay zekâya soran iklim bilimciler, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) tanımladığı kara bölgelerinin çoğunun 2040 veya daha öncesinde kritik 1,5°C eşiğini aşacağı sonucuna ulaştı. Benzer şekilde bazı bölgelerin de 2060 yılına kadar 3,0°C eşiğini aşması bekleniyor. Ve bu daha önceki çalışmalarda öngörülenden daha erken bir tarih.
Yenilikli teknolojiler iklim modellemeleri için önemli
Çalışmaya ilişkin değerlendirmede bulunan Elizabeth Barnes, “Araştırmamız, bölgesel tahminleri iyileştirmek ve sınırlamak ve eyleme geçirilebilir içgörüler sağlamak amacıyla, transfer öğrenimi gibi yenilikçi yapay zekâ tekniklerinin iklim modellemesine dahil edilmesinin önemini vurguluyor” dedi.
Esas zorluk belirsizlik
Stanford Üniversitesi’nde profesör ve makalenin ortak yazarı Noah Diffenbaugh, “Sadece küresel sıcaklık artışlarına değil, aynı zamanda yerel ve bölgesel alanlardaki belli değişikliklere odaklanmak önemli.
Bölgesel ısınma eşiklerine ne zaman ulaşılacağını sınırlayarak, toplum ve ekosistemler üzerindeki belirli etkilerin zamanlamasını daha net bir şekilde öngörebiliriz. Zorluk, bölgesel iklim değişikliğinin daha belirsiz olabilmesidir, çünkü iklim sistemi daha küçük mekansal ölçeklerde doğası gereği daha gürültülüdür. Atmosferdeki, okyanustaki ve kara yüzeyindeki süreçler, belirli bir bölgenin küresel ölçekteki ısınmaya tam olarak nasıl tepki vereceği konusunda belirsizlik yaratır” dedi.
Temel Bulgular
Araştırmacılar, yapay zekâ tabanlı transfer öğrenmesini kullanarak sıcaklık artışlarını tahmin etmek için 10 farklı iklim modelinden gelen verileri analiz ettiler ve şunları buldular:
–2040 yılına kadar 34 bölgenin ısınmasının 1,5°C’yi aşması bekleniyor.
-Bu 34 bölgenin 31’inin 2040 yılına kadar 2°C’lik ısınmaya ulaşması bekleniyor.
–Bu 34 bölgenin 26’sının 2060 yılına kadar 3°C’yi aşan ısınmaya sahip olması öngörülüyor.
Eşiğe daha hızlı ulaşacak bölgeler hangileri?
Çalışmaya göre Güney Asya, Akdeniz, Orta Avrupa ve Sahra Altı Afrika’nın bazı bölgelerinin bu eşiklere daha hızlı ulaşması bekleniyor; bu da savunmasız ekosistemler ve topluluklar için riskleri artıracak.
